Tübitak 2214-A proje tüyoları

Tübitak'ın 2214-A bursuyla yurt dışı serüveni tecrübelerimi aktarmaya devam ediyorum. Bu tecrübeyi henüz tamamlamış değilim. Fakat, sizlerin de benzer aşamalardan geçme ve benim yaşadığım absürt durumları yaşama riskiniz olabilir.  O halde buyurun proje ile ilgili yaşadığım süreci aktarayım. Bu arada proje hazırlama işi tamamen bana ait olduğu için hiç absürt bir durum yaşamadım. Anladım ki işler, sizden başkalarına taalluk ederse sorunlar da o ölçüde artıyor. Gelelim meseleye:

Projeyi hazırlarken bir yandan da yurt dışındaki hocamdan mektup alabilmek için çabalıyordum. Yani benim süreçlerim sırayla ve adım adım ilerlemedi. Bir adım ileri bir adım geri, bir adım sağa bir adım sola derken biletimizi almış olduk ve yolculuk gününü bekliyoruz. Bu süreçte bazen vazgeçecek gibi olduğum anlar oldu. "Ne gerek var bu kadar uğraşmaya diyerek" pes ettiğim, sonra da kalkıp tekrardan çalışıp çabalamaya devam ettiğim anlardı bunlar. Neyse ki vazgeçmedim. Peki, şimdi sizin sürecinizin normal ilerlediğini ve hocadan mektup aldığınızı varsayalım. Artık ciddi bir proje süreci sizi bekliyor. 

Projeden söz etmeden önce,  doktora tezi hazırlayacak bir aday olarak (PhD candidate) en başta benim öğrenmeyi ve geliştirmeyi arzuladığım şey akademik writingdir. Projeyi hazırlama ve ABD'yi seçmemin en temel nedeni budur. Diğer nedenleri, üniversite, hocanın uzmanlığı,  kütüphaneler, ingilizce diye sıralanıp çoğaltılabilir. Bu paragraftan çıkaracağınız sonuç, projeyi ne için hazırladığınızı iyi belirlemektir. Amaçsız bir şekilde bir gezip geleyim diye proje hazırlarsanız motivasyonunuz da sizin hedefinizle doğru orantılı olarak seyredecektir. 

Öncelikle hazırlayacağınız proje için Tübitak'ın standart bir araştırma önerisi formu var. Şablonu siteden indiriyorsunuz. Bu şablonun ilk kısmında bir makale yazar gibi başlıklarınızı siz belirliyorsunuz ve projenizin ana kısmı olan  birinci kısmı yazıyorsunuz. İkinci kısımda ise çalışmanızla ilgili iş paketleri, gideceğiniz ülkenin ve üniversitenin kariyer gelişiminize katkısı, danışmanınız olacak hocanın bilgileri  gibi başlıkları açıklıyorsunuz. Peki bu iki kısmı yani kısaca projeyi hazırlarken nelere dikkat etmelisiniz?

Tübitak size proje yapmakla ilgili bir örnek sunacaktır. Onu Tübitak'ın sitesinden indirip güzelce inceleyin. Detayları iyi not edin. Projenin olmazsa olmazlarını iyi belirleyin. Bu aşamada notlarınızı aldıktan sonra kabul edilmiş ne kadar proje bulursanız hepsini mutlaka inceleyin. Buraya kadar söylediklerimi yaptıysanız ikinci bölümde karşınıza çıkacak olan iş paketlerini, gideceğiniz ülke ve üniversite bilgilerini, hocanın uzmanlığını çok ikna edici bir biçimde açıklamalısınız. 

Projenizde en temel husus hipotezinizdir. Test etmek için yıllar harcayacağınız o hipotezi kesinlikle belirlemiş olmalısınız. Onu belirlemeden önce alanınızla ilgili literatürü iyice okuyup incelemelisiniz. Sizin yapmış olduğunuz tespiti yapanlar var mı? Size destek olacak fikirler neler? Sizin bulmayı umduğunuz sonucun izlerini nerede bulabilirsiniz? gibi soruların cevaplarını önceden arayarak cevaplamalı ve bir hipotez belirlemelisiniz. Örneğin, "Dış kulağı olan hayvanlar doğum yapar, iç kulağı olan hayvanlar yumurtlar." diye bir önerme pek tabi bir hipotez olabilir. Çünkü bu cümle bir yargı bildirir ve test edilebilir. Şimdi hipotez için yöntemin önemini anlamamıza yardımcı, küçük bir hikaye anlatayım. Bu sayede, hipotez dediğim şeyi ve onun yöntemle ilişkisini çok iyi anlayacaksınız:

İbnü'l-Hâcib (ö. 646) isimli bir bilgin, gemiyle seyahat ederken kendisine bir adam yaklaşır. Adam İbnü'l-Hâcib'in çok zeki bir bilgin olduğunun farkındadır. Bu nedenle, ömrünü doğada hayvanları gözlemle geçirmiş, hangi hayvanın yumurtladığını hangi hayvanın da doğum yaptığını tespit eden bir adamın gemide olduğunu İbnü'l-Hâcib'e haber verir. İbnü'l-Hâcib bunu öğrenince, "Gerçekten ömrünü bunun için mi harcamış, yazık etmiş" der. Adam hayretle: "Neden yazık etsin, bütün hayvanları tek tek gözlemlemiş ve koca bir ömür harcamış bunun için." der. İbnü'l-Hâcib gülümseyerek: "Bunu öğrenmek için bir ömür harcamaya gerek yoktu. Çünkü, Allah her şeye bir ölçü koymuştur. Bu ölçülere göre de bu işin basit bir kuralı var. Bunun kuralını bilip baksaydı, dışarda kulağı olan hayvanların doğum yaptığını, olmayanların da yumurtladığını görürdü. Adam şaşkınlıkla İbnü'l-Hâcib'in yanından ayrılmış ve diğer adamın yanına koşmuş. "Şu karşıda gördüğün adam yok mu, ona İbnü'l-Hâcib derler. Kendisi çok bilgin biridir. Onun senin hayvanlar hakkındaki araştırmanı öğrendiğinde, senin hakkında ne diyeceğini merak ettim. Bu nedenle, senin, hayvanlardan hangisinin doğum yaptığını, hangisinin de yumurtladığını tespit etmekle ömrünü geçirdiğini ona söyledim." Adam, kendisinden bu konuda daha bilgin birinin olacağına ihtimal vermez ve alaylı bir gülümsemeyle: "Ee peki o ne dedi benim hakkımda?" diye sorar. Olan biten kendisine anlatıldığında adam incelediği hayvanları düşünür ve bu kuralın doğru olduğunu fark eder. Zavallı adam ömrünü boşa harcamasının üzüntüsüyle birden bire oraya yığılarak ölür. Bu hikayedeki zavallı adam gibi bir yöntemin varlığından habersiz çalışma yapılırsa sonuç böyle vahim olabilir. Bu nedenle, seçtiğiniz konuda yapılmış çalışmaları iyice inceledikten sonra, bir hipotez oluşturmalısınız. 

Hipotezinizi belirledikten sonra onu nasıl test edeceğiniz konusunda araştırma yapmalısınız. Hangi yöntemle bu hipotezi test edeceğiniz, ikinci önemli konudur. Bunun için, sosyal bilimlerde araştırma yöntemlerinin neler olduğunu iyice araştırıp projenizin yöntemini belirlemelisiniz. Nitel mi, nicel mi, istatistikle ilgili mi, görüşme mi, anket mi birçok yöntem başlığı var. Bunlardan size uygun olanı bulduktan sonra bu yöntemler altında başka dallar olduğunu göreceksiniz. Bunları da öğrenip işe koyulabilirsiniz.

Projeniz artık hazır gibi. Nasıl mı? Önce konunuzu güzelce kısa cümlelerle tanıtın. Sonra hipotezinizi ve araştırma sorularınızı izah edin. Belirlemiş olduğunuz yöntemi kitabına uygun olarak ifade edin. Sonra bu yönteme ve hipotezinize sizi ulaştıran literatürünüzü ciddi bir biçimde tanıtın ve eksiklerini fazlalıklarını, artılarını eksilerini tartışın. Amacınızı, çalışmanızın sınırlarını ve kısıtlılıklarını ifade edin. Bu oluşturacağınız metni elbette bir makale yazar gibi dipnotlarla yazmasanız da sonunda bir kaynakça/bibliyografya ekleyin. Özetle, bu projeyi nerelerden istifâde ederek ortaya koyduğunuzu mutlaka belirtin. (bana atıf yapmayı unutmayın:) Bu birinci kısımdı. Birinci kısmı bitirdikten sonra artık gideceğiniz ülkenin, okulun ve hocanın -göklere çıkarmadan- makul bir değerlendirmesini sunarak projeyi tamamlayabilirsiniz. 

Tübitak'ın sizden neler istediğine dikkat ederek gerekli formları doldurun. İstenilen evrakı kargoya  vaktinde verin. Bir sonraki yazıda sonuçla ilgili ve sonrasındaki süreçten bahsedeceğim. Ekstra sorusu olanlar yorum bırakabilir.